A A A

Nowe zasady legalizacji pobytu i pracy obywateli Ukrainy

Gazeta Podatkowa

Z dniem 1 lipca 2024 r. wejszło w życie większość regulacji zawartych w ustawie o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw. Reguluje ona dalsze kwestie dotyczące m.in. pobytu i pracy obywateli Ukrainy, możliwości pobytu w obiektach zbiorowego zakwaterowania czy wymaganych kwalifikacji lekarzy i pielęgniarek.

Przepisy nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy podyktowane są przedłużeniem do 4 marca 2025 r. przez Radę Unii Europejskiej, decyzją wykonawczą 2023/2409 z dnia 19 października 2023 r., tymczasowej ochrony wprowadzonej decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającą istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE (...).

Legalny pobyt

W myśl nowelizacji, jeżeli obywatel Ukrainy przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny do dnia 30 września 2025 r. Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę, spełniającą ww. warunek, w okresie dotyczącym matki, o ile dziecko to nie jest obywatelem polskim ani obywatelem innego niż RP państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Zasady te dotyczą obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Nowelizacja wprowadza skrócenie terminu na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL UKR z 30 dni od dnia przybycia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na "niezwłocznie po przybyciu". Ustawodawca postanowił też odejść od potwierdzania tożsamości przy nadawaniu numeru PESEL w oparciu o różne dokumenty przedstawiane przez cudzoziemców, także oświadczenie. Oznacza to powrót do zasady potwierdzania tożsamości wyłącznie w oparciu o ważny dokument paszportowy. W ocenie projektodawcy obecnie obywatele Ukrainy nie mają problemu z uzyskaniem dokumentu paszportowego wydawanego przez władze swojego państwa, a co za tym idzie - możliwe jest uszczelnienie procesu weryfikacji ich tożsamości.

Zasady zatrudniania obywateli Ukrainy

W wyniku nowelizacji zmianie ulegną też częściowo regulacje dotyczące zatrudniania obywateli Ukrainy przez polskich pracodawców. Według nowych regulacji obywatel Ukrainy będzie uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, jeżeli spełnione będą łącznie określone warunki (patrz ramka).

Zatem w porównaniu do obecnie obowiązujących rozwiązań skróceniu z 14 do 7 dni ulegnie termin na przesłanie powiadomienia przez pracodawcę zatrudniającego obywatela Ukrainy. Wprowadzony zostanie też wymóg wskazywania w powiadomieniu wynagrodzenia w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę lub minimalnej stawki godzinowej. Ustawodawca wprowadził też konieczność złożenia kolejnego powiadomienia, m.in. w przypadku gdy podmiot zatrudniający musi dokonać nowego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

Poza tym, w przypadku gdy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełni warunków powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, zastosowania nie znajdą regulacje art. 120 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Umowę o pracę z obywatelem Ukrainy będzie można zawrzeć, gdy:

1)	obywatel Ukrainy przebywa legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego pobyt na terytorium RP uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa,
2)	podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi, w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy, powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi,
3)	wymiar czasu pracy będzie nie niższy niż wskazany w powiadomieniu lub liczba godzin będzie nie mniejsza niż wskazana w powiadomieniu,
4)	pracownik otrzyma wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż określona w powiadomieniu lub ustalonej według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonej w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy,
5)	wynagrodzenie, które otrzyma obywatel Ukrainy, będzie spełniało wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu - w przypadkach gdy przepisy te mają zastosowanie.

Refinansowanie pobytu obywateli Ukrainy

Ustawodawca zdecydował się na uszczelnienie systemu udzielania pomocy w miejscach zbiorowego zakwaterowania. Osoby, które zapewniają obywatelom Ukrainy zakwaterowanie, nie otrzymają już dofinansowania z tego tytułu. Wojewoda może też zapewnić obywatelom Ukrainy zakwaterowanie zbiorowe. Jako takie traktuje się zakwaterowanie w obiekcie przeznaczonym dla co najmniej 10 osób lub w obiektach będących własnością lub przedmiotem trwałego zarządu jednostek sektora finansów publicznych i całodziennego wyżywienia zbiorowego. Ponadto wojewoda uzyska możliwość zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia, bez zachowania warunku dotyczącego minimalnej liczby osób w obiektach, na podstawie umowy z organizacją pożytku publicznego, która istnieje minimum 24 miesiące i zapewnia zakwaterowanie wyłącznie dla osób, o których mowa w art. 12 ust. 17c pkt 1 i pkt 2 i ust. 17d pkt 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Znajomość języka polskiego przez lekarzy

Nowelizacja wprowadza zmiany do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Chodzi o spełnienie wymogu wykazania się znajomością języka polskiego minimum na poziomie B1 (średnio zaawansowany) przez lekarzy i lekarzy dentystów, którzy uzyskali kwalifikacje poza Unią Europejską i posiadają zgodę ministra właściwego do spraw zdrowia na wykonywanie zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uzyskaną w ramach tak zwanej procedury uproszczonej. Wobec tego wskazani lekarze i lekarze dentyści w celu uzyskania prawa wykonywania zawodu, które przyznaje odpowiednia okręgowa rada lekarska, będą zobowiązani do przedłożenia dokumentu poświadczającego znajomość języka polskiego minimum na poziomie B1. Taki sam wymóg wprowadza się do lekarzy i lekarzy dentystów, którzy uzyskali ww. zgodę przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy, tj. przed 1 lipca 2024 r. Będą oni obowiązani do przedłożenia właściwej okręgowej radzie lekarskiej ww. dokumentu poświadczającego znajomość języka polskiego w terminie do dnia 1 stycznia 2026 r., pod rygorem utraty prawa wykonywania zawodu lekarza albo lekarza dentysty.

Podobne rozwiązanie przewidziano też w odniesieniu do pielęgniarek i położnych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.05.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 854)