Opłaty od jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych

Od 1 stycznia 2024 r. jednostki handlu detalicznego, hurtowego oraz jednostki gastronomiczne, które oferują jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych z przeznaczeniem na żywność lub napoje, są zobowiązane do pobierania opłaty od konsumenta. Nie ma ona zastosowania m.in. do pojemników na żywność suszoną.

Opłata za kubki i pojemniki

Od nowego roku przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego, hurtowego lub jednostki gastronomiczne, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w postaci opakowań na napoje lub żywność, są zobowiązani do pobierania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego tak zapakowaną żywność lub napoje bądź same te opakowania. Reguła ta ma zastosowanie także w odniesieniu do urządzeń (automatów) vendingowych znajdujących się w innych miejscach niż jednostki handlu detalicznego, hurtowego lub gastronomicznego, np. w zakładach pracy. Tak wynika z art. 3b ust. 1 oraz ust. 2 ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1903 ze zm.). Powołany przepis dotyczy produktów wymienionych w załączniku nr 6 do tej ustawy. Chodzi o kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka oraz pojemniki na żywność. Wśród pojemników na żywność mieszczą się pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczenia w nich żywności, która jest:

• przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
• zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
• gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzenie, gotowanie czy podgrzewanie.

Do opakowań jednorazowego użytku zalicza się pojemniki na żywność typu fast food lub inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.

Obowiązek pobierania opłaty od konsumenta nie ma zastosowania do pojemników na żywność, które zawierają ją w formie suszonej lub zimnej wymagającej dalszej obróbki. To samo dotyczy pojemników zawierających więcej niż jedną porcję żywności lub zawierających jedną porcję żywności sprzedawaną w ilości większej niż jedna sztuka.

Produkt jednorazowy

W ujęciu art. 2 pkt 9e ustawy o obowiązkach przedsiębiorców (...) produktem jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych jest produkt, który w całości lub w części jest wykonany z tworzyw sztucznych i który nie został przeznaczony, zaprojektowany ani wprowadzony do obrotu, tak aby osiągnąć w ramach jego cyklu życia wielokrotne użycie przez zwrócenie go do celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony (przykład). W oparciu o art. 2 pkt 11aa tej ustawy tworzywem sztucznym jest materiał składający się z polimeru w rozumieniu rozporządzenia REACH (rozporządzenia 1907/2006/WE), do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje, który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, ale z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane. Oznacza to, że tylko polimery naturalne niezmodyfikowane chemicznie nie są uznawane za tworzywo sztuczne. Z kolei substancja niezmodyfikowana chemicznie to taka, której struktura chemiczna pozostaje niezmieniona, nawet jeśli została ona poddana procesowi chemicznemu lub obróbce albo fizycznej transformacji mineralogicznej, np. dla usunięcia zanieczyszczeń (art. 3 pkt 40 rozporządzenia REACH). Dla rozstrzygnięcia, czy polimer nie został zmodyfikowany chemicznie, należy przyjąć rozwiązania określone w wytycznych Komisji Europejskiej dotyczących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Mianowicie, podejmując decyzję, czy polimer został podczas produkcji chemicznie zmodyfikowany, trzeba wziąć pod uwagę tylko różnicę między wprowadzonym a uzyskanym polimerem, pomijając wszelkie modyfikacje, które mogły mieć miejsce podczas procesu produkcji. Modyfikacje te nie są bowiem istotne dla właściwości oraz zachowania wykorzystanego i ostatecznie uwalnianego do środowiska polimeru.

W świetle tych rozwiązań przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego, hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w której oferowane są produkty jednorazowego użytku w postaci opakowań na napoje i żywność wykonane ze zmodyfikowanych chemicznie polimerów naturalnych, jest zobowiązany do pobierania opłaty od konsumentów, tzw. użytkowników końcowych. Na potrzeby tej opłaty za użytkownika końcowego uznaje się podmiot nabywający produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w postaci opakowań na napoje lub żywność w celu ich wykorzystania na potrzeby własne, bez dalszej odsprzedaży. Dla przykładu hurtownik nie pobiera tej opłaty od restauratora, gdyż ten pobierze ją od klienta. Hurtownik, który sprzedaje produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje lub żywność podmiotowi dla celów dalszej odsprzedaży, jest zobowiązany pobrać opłatę.

Wysokość opłaty

Maksymalna stawka opłaty za sztukę produktu jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionego z w załączniku nr 6 do ustawy o obowiązkach przedsiębiorców (...) będącego opakowaniem wynosi 1 zł. Stawka ta wynika z art. 3c ust. 1 tej ustawy i ma charakter maksymalny. W praktyce rzeczywista kwota tej opłaty jest niższa. Została ona określona w rozporządzeniu wykonawczym. Na gruncie rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami (Dz. U. z 2023 r. poz. 2679), które obowiązuje od 1 stycznia 2024 r., opłata ta wynosi:

• 0,20 zł - dla kubków na napoje, w tym ich pokrywek i wieczek,
• 0,25 zł - w przypadku pojemników na żywność.