Skutki opłacania wyższych składek emerytalno-rentowych

Gazeta Podatkowa

Zasadniczo każda osoba prowadząca pozarolniczą działalność może opłacać za siebie składki ubezpieczeniowe od dowolnie zadeklarowanej podstawy wymiaru. Na jej wysokość nie ma wpływu ani wielkość dochodu uzyskiwanego z działalności, ani też rozmiar prowadzonej firmy. Zadeklarowana przez przedsiębiorcę kwota nie może być jednak niższa niż określone minimum. Podwyższając podstawę wymiaru składek, aby np. zwiększyć swoje ewentualne świadczenia chorobowe lub przyszłą emeryturę, trzeba też pamiętać o skutkach takiej decyzji.

Podwyżka podstawy

Podstawę wymiaru składek ubezpieczeniowych dla osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż określone minimum, różne dla składek społecznych oraz zdrowotnej (patrz tabela).

Przedsiębiorca ma możliwość zwiększenia podstawy wymiaru składek zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne. Nie ma jednak wymogu podwyższenia obu tych podstaw jednocześnie. Może więc opłacać składki społeczne od kwoty wyższej niż obowiązujące go minimum, a składkę zdrowotną nadal opłacać od najniższej podstawy wymiaru.

Trzeba natomiast pamiętać, że zwiększenie podstawy wymiaru składek społecznych spowoduje równoczesne zwiększenie podstawy wymiaru składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Podstawę jej wymiaru stanowi bowiem ta sama kwota, co podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Skoro podstawa naliczenia składek społecznych ulega zwiększeniu, to podstawa wymiaru składki na FP i FS automatycznie ulega zwiększeniu do tego samego poziomu.

Z kolei nie jest możliwe podwyższenie podstawy wymiaru składki wyłącznie na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (które należy do grupy ubezpieczeń społecznych) bez jednoczesnego podwyższenia podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych i wypadkowej.

Comiesięczne rozliczenia

Przedsiębiorcy prowadzący firmę indywidualnie (lub z osobą współpracującą) nie mają obowiązku co miesiąc przekazywać do ZUS dokumentów rozliczeniowych. W ich przypadku wystarczy, że w terminie dokonają wpłaty należnych składek. Uprawnienie to dotyczy jednak tylko tych, którzy w ostatnio złożonych dokumentach rozliczeniowych zadeklarowali do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne kwoty w wysokości najniższej obowiązującej ich podstawy wymiaru składek. Z takiego zwolnienia mogą korzystać pod warunkiem, że w stosunku do dokumentów przekazanych za poprzedni miesiąc nie zaszły żadne zmiany.

Deklarując więc do podstawy wymiaru składek społecznych wyższą kwotę niż minimalna, przedsiębiorca opłacający składki wyłącznie za siebie (lub osobę z nim współpracującą) nie będzie już mógł korzystać ze zwolnienia z comiesięcznego rozliczania się z ZUS-em.

Co z korektą podstawy?

Uprawnienie do swobodnego określenia wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorca ma również w przypadku, gdy podlega im tylko przez część miesiąca lub za część miesiąca przysługuje mu zasiłek. Co istotne, w takich okolicznościach, zgodnie z art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przedsiębiorca ma możliwość proporcjonalnego zmniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (a tym samym również podstawy wymiaru składki na FP i FS). Kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza wówczas, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu w tym miesiącu. Jednak prawo do proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dotyczy tylko minimalnej obowiązującej go wysokości tej podstawy.

Z ust. 8a dodanego od 1 stycznia 2019 r. do art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że w przypadku gdy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, zadeklarowanie przez ubezpieczonego kwoty wyższej niż obowiązująca go najniższa podstawa wymiaru składek oznacza rezygnację z ustalenia podstawy wymiaru składek w kwocie najniższej i nie podlega korekcie przez ubezpieczonego za miesiąc, w którym zadeklarował wyższą kwotę podstawy wymiaru składek.

Refundacja z PFRON

Jeśli przedsiębiorca jest osobą niepełnosprawną, to ma możliwość (po spełnieniu określonych warunków) uzyskania z PFRON refundacji obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jak wynika z art. 25a ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej (…), PFRON jednak zrefunduje mu je tylko do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli: 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego lub 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (jeśli przedsiębiorca korzysta z ulgi dla osób rozpoczynających wykonywanie działalności gospodarczej).

W przypadku więc, gdy niepełnosprawny przedsiębiorca zadeklaruje do podstawy wymiaru składek społecznych wyższą kwotę, niż obowiązujące go minimum, PFRON zrefunduje mu (uwzględniając stopień niepełnosprawności przedsiębiorcy) składki emerytalno-rentowe tylko w najniższej wysokości.