Zlecenie w czasie ulgi na start lub prowadzenia działalności nierejestrowej a składki ZUS

Gazeta Podatkowa

W okresie korzystania z ulgi na start przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Brak obowiązku ubezpieczeń społecznych dotyczy także realizowania umów zlecenia zawartych w ramach działalności prowadzonej w czasie korzystania z tej preferencji. Jeśli jednak umowę zlecenia będzie wykonywała osoba prowadząca działalność nierejestrową, wówczas powinna zostać zgłoszona do ubezpieczeń w ZUS jako zleceniobiorca.

Zlecenie w ramach prowadzonej firmy

W sytuacji gdy umowa zlecenia jest wykonywana przez osobę fizyczną w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, której przedmiot jest zgodny z przedmiotem prowadzonej przez nią firmy, a przychody z tej umowy są zaliczane pod względem podatkowym do przychodów z działalności gospodarczej, to taka umowa nie stanowi odrębnego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. W takim przypadku podmiot zlecający wykonanie umowy zlecenia nie pełni roli płatnika składek w stosunku do jej wykonawcy i tym samym nie ma on obowiązku naliczania i odprowadzania do ZUS składek za zleceniobiorcę. Tak też stwierdził Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji z dnia 10 kwietnia 2018 r., znak: WPI/200000/43/358/2018. Organ rentowy potwierdził w niej, że jeżeli zawarta umowa zlecenia jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie traktuje się jej wówczas jako tytułu do ubezpieczeń społecznych. W takiej sytuacji jedynym tytułem do tych ubezpieczeń jest prowadzenie firmy.

Przypadki, w których mimo tego, że zakres zawartej umowy pokrywa się z przedmiotem prowadzonej działalności, dana osoba ma dwa tytuły do ubezpieczeń, dotyczą:

lekarzy weterynarii prowadzących własną działalność i wykonujących jednocześnie umowę cywilnoprawną na rzecz powiatowego lekarza weterynarii,
menedżerów zawierających kontrakt menedżerski w ramach prowadzonej firmy.

Tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych należy wtedy ustalić na podstawie art. 9 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kontrowersyjna interpretacja

Wiele kontrowersji wywołała interpretacja Oddziału ZUS w Gdańsku z dnia 24 lipca 2018 r., znak: DI/100000/43/822/2018. Wynika z niej, że zawarcie umowy o świadczenie usług z osobą, która jako przedsiębiorca korzysta z ulgi na start, powoduje, że zleceniodawca powinien zgłosić ją w ZUS do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (także zdrowotnego) jako zleceniobiorcę oraz naliczać jej składki ubezpieczeniowe. Przypomnijmy, że ulga na start polega na tym, że przez pierwszych 6 miesięcy prowadzenia firmy przedsiębiorca - po spełnieniu określonych warunków - nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) i nie ma obowiązku opłacania składek na te ubezpieczenia (w tym czasie opłaca za siebie tylko obowiązkową składkę zdrowotną). W przywołanej interpretacji ZUS wskazał, że osoby, które korzystają z ulgi na start, nie są - dla celów ubezpieczeń społecznych - uważane za osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. To powoduje, że zawierając np. umowę zlecenia z osobą, która korzysta z ulgi na start, zleceniodawca powinien zgłosić ją do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS jako zleceniobiorcę oraz naliczać jej i opłacać składki, gdyż jest to jej jedyny tytuł do ubezpieczeń.

Jednak w dniu 27 sierpnia 2018 r. zarówno resort pracy, jak i ZUS na swoich stronach internetowych zamieściły wyjaśnienia, z których wynika, że zleceniodawca nie musi odprowadzać składek za osobę wykonującą u niego umowę zlecenia w okresie korzystania przez nią z ulgi na start, o ile umowa ta została zawarta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W wyjaśnieniu ZUS czytamy, że: "(...) umowa agencyjna, umowa zlecenia albo umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, może być uznana, co do zasady, jako wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, pod warunkiem że:

jej przedmiot jest taki sam jak przedmiot prowadzonej działalności,
osiągane przychody są opodatkowane jako przychód z działalności gospodarczej.

W takim przypadku umowy cywilnoprawne zawarte w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nie stanowią odrębnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. (...)". Jednocześnie ZUS zaznaczył, że interpretacja z dnia 24 lipca 2018 r., zawierająca odmienne rozstrzygnięcie, została wydana w jednostkowej sprawie, na podstawie stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskującego. Dotyczy więc wyłącznie przedsiębiorcy, na wniosek którego została wydana.

Usługi i działalność nierejestrowa

Działalność nierejestrowa polega na braku obowiązku jej rejestracji w CEIDG, jeśli uzyskiwane z niej przychody nie przekraczają 75% kwoty minimalnej płacy. Osoby, które prowadzą działalność nierejestrową, nie są - zgodnie z Prawem przedsiębiorców - uważane za osoby prowadzące działalność gospodarczą. Również przepisy ubezpieczeniowe nie traktują takiej osoby - dla celów ZUS - jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

Ze stanowiska Ministerstwa Rozwoju i Technologii udostępnionego naszemu Wydawnictwu w dniu 14 marca 2023 r. wynika, że odpłatne świadczenie usług jest zawsze związane z zawarciem przez strony umowy cywilnoprawnej, nawet jeśli nie ma ona formy pisemnej (jest przykładowo zawarta ustnie) i taka umowa stanowi tytuł do ubezpieczeń w ZUS. Również z interpretacji ZUS wynika, że osoba świadcząca usługi powinna być zgłoszona do ubezpieczeń i rozliczona w ZUS jako zleceniobiorca (por. interpretacje Oddziału ZUS w Gdańsku z dnia 24 lipca 2018 r., znak DI/100000/43/822/2018 oraz z dnia 4 sierpnia 2022 r., znak DI/100000/43/616/2022).

Na tle powyższego nasze Wydawnictwo poprosiło ZUS i MRiT o wyjaśnienie, czy osoba świadcząca usługi może je udzielać w ramach działalności nierejestrowej (zakładając oczywiście, że spełnia warunki do prowadzenia takiej działalności), a jako przykład świadczonych usług w ramach działalności nierejestrowej wskazano nauczyciela, który oprócz pracy na etacie w szkole, świadczy dodatkowo usługi w zakresie udzielania korepetycji w domu ucznia lub swoim.

Z odpowiedzi udzielonych naszemu Wydawnictwu w dniu 19 listopada 2024 r. zarówno ZUS, jak i MRiT wyjaśniło, że po spełnieniu odpowiednich warunków nauczyciel może udzielać korepetycji (czyli de facto świadczyć usługi) w ramach działalności nierejestrowej. W zakresie ubezpieczeń należy jednak pamiętać, że jeśli dana osoba wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z K.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, to umowa taka stanowi tytuł do ubezpieczeń. Wówczas osoba świadcząca usługi powinna być zgłoszona do ubezpieczeń i rozliczona w ZUS jako zleceniobiorca. Obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń spoczywa na zleceniodawcy, który jest też zobowiązany do naliczania i opłacania składek za tę osobę.

ZUS i MRiT podkreśliło jednocześnie, że w razie zbiegu tytułów do ubezpieczeń, np. wykonywania działalności na podstawie umowy o świadczenie usług i zatrudnienia na etacie z wynagrodzeniem w kwocie co najmniej minimalnej płacy, umowa cywilnoprawna nie powoduje obowiązku opłacania składek społecznych.