Co sprawdza UOKiK u przedsiębiorcy?

Ostatnio w mediach jest głośno o czynnościach kontrolnych prowadzonych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W ich następstwie, w większości przypadków, zostały nałożone na przedsiębiorców kary finansowe w wysokiej kwocie. Co sprawdza UOKiK? W jakiej formie prowadzi swoje czynności?

Działalność UOKiK

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji rządowej odpowiedzialnym za kształtowanie oraz realizację polityki ochrony konkurencji i konsumentów w Polsce. Urząd został powołany w 1990 r. jako Urząd Antymonopolowy, następnie przekształcony w UOKiK w 1996 r.

Jak można przeczytać na jego stronie internetowej www.uokik.gov.pl: "Misją UOKiK jest podnoszenie poziomu dobrobytu konsumentów poprzez skuteczną ochronę ich interesów i bezpieczeństwa oraz wspieranie rozwoju konkurencji, z poszanowaniem zasad otwartości i dialogu w relacjach z uczestnikami rynku".

Kogo kontroluje UOKiK?

Urząd może kontrolować przedsiębiorców w rozumieniu definicji zawartej w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Pod pojęciem tym traktuje się przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 Prawa przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221 ze zm.), tj. osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonującą działalność gospodarczą.

Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Poza tym do katalogu przedsiębiorców podlegających kontroli UOKiK zalicza się także:

a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów Prawa przedsiębiorców,

b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,

c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu art. 4 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów Prawa przedsiębiorców, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji,

d) związek przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów tj. izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców oraz związki tych organizacji z wyłączeniem przepisów dotyczących koncentracji.

Rodzaje kontroli

UOKiK na bieżąco monitoruje zachowania przedsiębiorców oraz analizuje sygnały pochodzące z rynku - przede wszystkim skargi konsumenckie. Uzyskane w ten sposób dane mogą stanowić impuls do interwencji. Kontrolę może też prowadzić Inspekcja Handlowa, którą nadzoruje Prezes UOKiK.

Postępowanie przed Prezesem Urzędu jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Obszary działań UOKiK przedstawiono w tabeli.

Prezes może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy, w sprawach dotyczących określonej gałęzi gospodarki, w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów oraz w innych przypadkach, gdy ustawa tak stanowi. Takie działanie ma na celu w szczególności:

• wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów uzasadniające wszczęcie postępowania antymonopolowego,
• wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone,
• wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

W wydanej decyzji Prezes UOKiK może zakazać stosowania danej praktyki lub klauzuli a także nałożyć karę finansową na przedsiębiorcę w wysokości do 10% jego obrotów. Niektóre decyzje mogą zawierać również formę rekompensaty publicznej jako środek usunięcia skutków naruszenia.

Prezes UOKiK może bez wszczynania postępowania wystąpić do przedsiębiorcy o przedstawienie wyjaśnień lub zmianę niezgodnej z prawem praktyki.

W szczególnych przypadkach UOKiK może wydać ostrzeżenie konsumenckie dotyczące działań konkretnego przedsiębiorcy. Ostrzeżenie jest publikowane na stronie UOKiK oraz może być ogłaszane w publicznym radiu i telewizji.

Poza tym, w celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, kontrolujący ma prawo podjęcia czynności zmierzających do zakupu towaru, tzw. zakup kontrolowany.

Sposób działania

Czynności kontrolne w firmie rozpoczynają się zazwyczaj od doręczenia przedsiębiorcy upoważnienia Prezesa UOKiK do przeprowadzenia czynności sprawdzających oraz od okazania legitymacji służbowych przez kontrolerów.

Co ważne, w przypadku kontroli prowadzonej w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie ma zastosowania limit czasu kontroli, o którym mowa w Prawie przedsiębiorców.

Prezes Urzędu, wiceprezesi Urzędu i pracownicy Urzędu są obowiązani do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz innych informacji podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, jak również innych informacji pozyskanych w związku z wykonywaniem czynności służbowych.

Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę finansową w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 ze zm.)